Wabi sabi

Een aantal jaren geleden werkte ik een zomer lang in de thuiszorg, waardoor ik bij veel mensen over de vloer kwam, met name ouderen. Natuurlijk kreeg ik veel verhalen te horen over vroeger en dat veel dingen toen anders waren, misschien beter. Wat ik bij veel mensen terughoorde was een weerstand tegen de huidige consumptiemaatschappij. Vroeger, dan spaarde je voor een uitzet. Wat je kocht, kocht je voor je leven en dat werd goed onderhouden. Denk in de richting van gestopte sokken, boenwas en  zilverpoets. Tja aan mdf en plastic valt weinig te poetsen. Bovendien als het stuk is, dan kopen we toch gewoon een nieuw? Dat is ook een klacht van de oudere generatie: alles wordt tegenwoordig maar weggegooid! Vroeger had je 2 of 3 stel kleding, daar had je het mee te doen, je at 1 à 2 keer per week vlees en ging 1 keer per week in de tobbe/bad. Duurzaam nietwaar? Het geeft wel aan hoe verwend we zijn geraakt in kort tijdsbestek, maar maakt het ons ook gelukkiger?

Wat heeft bovenstaande met wabi sabi te maken? Wabi sabi is duurzaam, wabi sabi is back to nature en wabi sabi omarmt imperfectie en de tand des tijds. Onder andere dan, want wabi sabi is een veelomvattende Japanse filosofie.

Aangezien men in Japan op een heel andere manier met taal omgaat, is het begrip wabi sabi bijna niet te vertalen naar het Nederlands, daarnaast is de betekenis van de woorden door de eeuwen heen veranderd.

Wabi betekende voorheen iets in de trant van: eenzaamheid/verlaten, maar ook verlangen en hunkeren naar, tegenwoordig verwijst het woord tevens naar eenvoud en rust. ‘Je ervaart wabi als je je van alle invloeden, eisen en verwachtingen van het bestaan keert en je helemaal op jezelf gaat concentreren.’
Sabi staat symbool voor de vluchtigheid van het moment. We vinden het in vergeelde foto’s, vervallen huizen en geuren van vroeger. Het raakt aan nostalgie.
De combinatie van de woorden wabi en sabi zou je kunnen opvatten als het verlangen om in eenvoud te leven in de tijd die voorbijgaat.

Als je goed naar de natuur kijkt, kan het je niet ontgaan dat alles aan verandering onderhevig is. Met name in de lente en herfst is dit onmiskenbaar. Toch zijn we zo gewend de natuur te manipuleren, dat we hier niet altijd meer bij stil staan. Sterker nog, we gaan hevig in verzet om verval uit het zicht te houden. Toevallig zag ik laatst een serie before/after fotomanipulaties van bekendheden en modellen op mashable.com Dit liet feilloos zien wat we tegenwoordig graag wegpoetsen: grijze haren en rimpels, de tekenen van ouderdom. Wabi sabi niet. Dat gaat over vergankelijke schoonheid en accepteren dat alles altijd aan verandering onderhevig is - dus ook George Clooney! ; )

Wabi sabi tikt aan verschillende momenteel heersende trends: aan 'leven in het hier en nu' en aan 'mindfulness', toch is wabi sabi wars van trends. Trends gaan maar even mee en wabi sabi is juist het afleggen van al het uiterlijk vertoon, van mode en consumptie, maar nodigt je uit naar de kern te gaan en te onderzoeken wat je echt nodig hebt en echt belangrijk vindt.

Wabi sabi gaat over imperfectie, want imperfectie onderscheidt iets van de massa en maakt het uniek en boeiend. Dus ook spullen mogen langzamerhand sporen van de tijd vertonen, dat maakt ze extra bijzonder.

Wabi sabi nodigt je uit natuurlijke energie naar binnen te halen, in de vorm van planten, of gevonden voorwerpen uit de natuur -een steen, kastanjes, een mooigevormde tak of schelpen-, maar ook in de zin van natuurlijke stoffen en materialen: hout, bamboe, katoen, wol, linnen en leer. Wat je ook leest over wabi sabi, overal kom je wel de bloem tegen, die in alle schoonheid bloeit en je herinnert om van het hier en nu te genieten. Morgen kan de bloem alweer verwelkt zijn.

Verder staat wabi sabi voor zoveel dingen die ik leuk of mooi vind: creativiteit, kunst, zelfgemaakte spullen, kindertekeningen, kringloop in plaats van nieuw, zichtbare reparaties, karakter, eenvoud, authenticiteit, de boerenmarkt; pure voeding van het seizoen en uit eigen streek, beduimelde boeken: kapotgelezen met onderstreepte passages. Het genieten van de seizoenen, van de dauw in de ochtend en de schemering in de avond.

Of ik zelf al wabi sabi ben? Ehm.. nee, niet echt. Ik vind een beetje troep om me heen in huis best gezellig, in een strak en leeg wabi sabi huis, zou ik me niet thuis voelen. Als er een wabi sabi-moment optreedt, ren ik meestal meteen naar binnen om mijn fototoestel te halen om het vast te leggen -dat is niet zo wabi sabi! Een wabi sabi boek suggereert letterlijk over de plaatsing van foto's: 'Weersta voor een wabi sabi-stijl de verleiding om je leven in een duidelijk chronologische volgorde te laten zien' Ik geloof dat ik hier grote moeite mee zou hebben. Ik ben namelijk best wel een perfectionist. Wabi sabi geeft me nieuwe inzichten en dat ik niet helemaal aan het profiel voldoe, ach..... wabi sabi omarmt imperfectie.

Lessen uit de natuur

Onlangs las ik in de Happinez een interview met Rascha Peper. Op de vraag ‘waar geloof je in?’, antwoordde zij: ‘Ik ben van huis uit niet gelovig opgevoed, maar was wel een echte zoeker naar ‘de’ waarheid in het leven. Mijn ouders erkenden alleen de macht van de natuur en daarin vielen geen antwoorden op levensvragen te ontdekken. De natuur is er gewoon in al haar schoonheid en onverschilligheid ten opzichte van ons. Ik kan me dus nergens aan vastklampen, aan regels noch aan mooie beloften.’

Ik vroeg me af of dat waar is. De natuur heeft geen woorden, geen regels en verboden, maar persoonlijk leer ik heel veel van de natuur. Misschien juist wel omdat ze geen woorden heeft, maar gewoon laat zien wat natuurlijk is. Ook verdieping in permacultuur heeft me bewust gemaakt hoever we als mens van de natuur zijn komen te staan.

In de herfst zie ik elke keer weer dat het nodig is om oude dingen los te laten, zodat er ruimte ontstaat voor nieuwe dingen. Elke winter ervaar ik dat het nodig is om rust te nemen, dat het lijkt alsof er niets gebeurt, maar alles is in voorbereiding voor de lente. In de lente constateer ik elke keer weer dat ik ongeduldig ben, maar dat dingen de tijd nodig hebben om tot groei en bloei te komen. In de zomer verbaas ik me over de overvloed van de natuur, niet alleen de bloemen en de vruchten, maar daarin vind je weer een veelvoud aan zaden en pitten voor het volgende jaar. Daarnaast leert de natuur je te genieten van het hier en nu, die prachtige bloem kan morgen alweer weg zijn. Die libelle die op je boek komt zitten is na een paar seconden alweer weg.

Door omstandigheden ben ik meer op mijn voeding gaan letten. Bij een natuurarts en chinees geneeskundige leer ik over de schade van suiker en E-nummers, over het belang om te eten wat het seizoen en je eigen streek biedt. Ik ben meer biologisch gaan eten, puurder en zonder kunstmatige toevoegingen.

De afgelopen jaren heb ik gemerkt dat ik me prettiger voel als ik me ook binnenshuis omring met natuurlijke materialen, ipv plastic, mdf en synthetische materialen. Mooie bijkomstigheid is dat natuurlijke materialen zoals hout en leer mooier worden naarmate ze verouderen in tegenstelling tot niet-natuurlijke materialen. Eigenlijk heb ik ook wel een voorkeur voor kringloopmeubelen, die op te knappen zijn tot een uniek meubel, die nog ambachtelijk en met zorg zijn gemaakt van hout dat vroeger veel langer de tijd kreeg om te drogen. Ik houd van het verweerde.

Ook in de tuin. Zijn die oude gemetselde
muurtjes die begroeid zijn met mos, niet veel
charmanter dan strak aangelegde tuinen van
tegenwoordig? Bovendien vraagt het geen
onderhoud, geen chemische schoonmaakmiddelen.

Is het niet een verademing om in deze tijd van consumptiemaatschappij, van vele prikkels, haast en stress eens wat meer stil te staan bij het hier en nu, aandacht te schenken aan dat wat is.

En opeens verscheen in de Happinez een artikel over Wabi Sabi, met name gericht op woninginrichting. Maar mijn interesse was gewekt en ik ben me erin aan het verdiepen, het is namelijk een veelomvattende Japanse filosofie. In een volgend blog meer!