Ruimte

Er is weer een hoop te zien in de tuin. Sommige dingen springen in het oog: zoals de gele bloemen in de komkommer, andere processen vinden minder zichtbaar plaats. Zo viel het me vandaag op dat de radijs wel heel hard groeit. Vorig jaar heb ik deze niet kunnen oogsten, ze werden wel heel hoog, maar er ontstond geen radijsje, enkel en wat dikkere rode, taaie wortel. Waarschijnlijk doorgeschoten. Nu duwde ik de blaadjes wat opzij en tot mijn verbazing zag ik mooie grote ronde radijzen. Het mooie is, dat ik deze waarschijnlijk -net als de raapstelen- te overvloedig gezaaid heb in de moestuinbak. Ze staan te dicht op elkaar. Officieel moet je ze dan uitdunnen, maar dat vind ik dan weer zonde. Nu krijgen de iets grotere zaailingen het meeste licht, deze groeien dus ook harder. Na een voorzichtige oogst van de grootste plantjes/radijzen, blijkt er een heel veldje jongere plantjes onder te zitten. Deze krijgen nu meer ruimte om zich ook weer te ontwikkelen voor een tweede oogst. Eigenlijk dus best gunstig want dan kun je langere tijd steeds een beetje oogsten. In Peru gebruiken ze dit systeem bewust en dan met verschillende groentesoorten om hun land zo optimaal te benutten. Deze methode klinkt briljant. Het machinaal oogsten zal niet gaan, maar de opbrengst zal een stuk groter zijn. Dit artikel is geschreven door Hans Carlier.
Combinatieteelten bij de hooglandindianen van Peru
Tussen 1975 en 1981 had ik het geluk te mogen werken als tuinbouw-ontwikkelingswerker in het centrale Andesgebergte van Peru . We maakten daar onder andere een tijdschrift Minka waarin we artikelen publiceerden over de tradities van deze hoogland indianen. Ik heb toen een artikel geschreven over tuinders in de Mantaro vallei dicht bij de stad Huancayo. Dat artikel ligt al maanden op mijn bureau omdat ik die ontdekking van toen graag met jullie wil delen. Niet om klakkeloos na te laten doen, maar als inspiratie voor diegene onder ons die een klein stuk van de tuin intensief willen gebruiken.
Handen-delen
Het dorpje heet Pucara een bedrijvig dorpje in een kleine vallei met lage lemen huizen en heel veel eucalyptus bomen. In dat dorp kwam ik in contact met een jonge tuinder Juan Vila. Hij nam mij mee naar zijn groentetuinen tussen al die andere veldjes die als een lappendeken daar lagen. We konden zijn veld bereiken via een wirwar van paadjes langs irrigatie kanaaltjes.
Op dat veld ontmoetten wij Lucia zijn vrouw, die samen met haar buurvrouw “handen deelden” zoals ze dat noemde. “Gisteren hielp zij haar buurvrouw bij het stuk werk dat zij belangrijk vond en vandaag helpt die buurvrouw haar op het veldje van familie Vila”. Op die manier elkaar helpen was immers veel gezelliger dan alleen te moeten werken!
Natuurlijk, alles door elkaar
Gewend aan het Nederlandse beeld van tuinbouw met bedden van een enkel gewas (of de biologische variatie met rijtjes van twee of drie gewassen om en om), verloor ik mijzelf in een tuin waar alles door elkaar leek te staan. De groentes waren bijna dezelfde als die we in Nederland kennen. Radijsjes, sla, spinazie, rode bietjes en allerlei tuinkruiden.
Hoewel Peru in de tropen ligt, woonden deze mensen op een hoogte van 2500m boven zeeniveau toch in een gematigd klimaat.
Juan vertelde mij dat zijn overgrootvader die teeltwijze geleerd had van chinezen elders in het Andes gebergte. Hij liet mij zien dat ze in grond die van te voren rijkelijk voorzien was met schapenmest wel vijf verschillende groentesoorten door elkaar zaaiden. Dit werk werd het liefst door vrouwen gedaan, want die hadden fijnere vingers. De mannen bemestten en spitten liever de grond en hielpen met het oogsten en vervoer van de groenten naar het dorp.
Zij zaaiden met voorkeur bij opkomende maan en nooit bij nieuwe maan! “Dan nemen we vrij” viel Lucia haar man bij. In een bed zaaiden zij op één dag en door elkaar bijvoorbeeld radijsjes, witte rammenas of rettich, kropsla, rode biet en spinazie. Dit vereiste wel de nodige ervaring want er moest zuinig worden gezaaid.
Al oogstend kwam er meer ruimte
Zij vertelden dat dan eerst de radijsjes werden geoogst en in de ruimte die zij achter lieten werd dan sla verplant die op sommige plekken toch te dik opkwam. Maar het snelst ontwikkelde de sla die niet verplant werd. Na twee maanden werd de rammenas oogstrijp. Na drie maanden ging de spinazie (als plantje en met wat groter blad als bij ons gebruikelijk) eruit. Waardoor voldoende ruimte vrijkwam voor de sla en de bietjes. En als de sla het veld had geruimd konden de rode bieten zich verder uitleven.
De buurvrouw vertelde trots dat in haar tuin tussen de al genoemde gewassen ook nog eens worteltjes en snijbiet gezaaid werd! Zij had zeven groentes door elkaar!
Deze rijke combinatieteelt neemt weinig grond in beslag. Onkruid krijgt nauwelijks kans (Als het er was, werd dat gevoerd aan de huisdieren). Zaden die langzaam kiemen en langzame groeiers worden tegen uitdroging beschermd door de snelle radijzen. De bladgewassen wortelen oppervlakkig terwijl de bieten en wortels hun voedsel dieper zoeken. Bovendien zijn er in zo’n ”alles-door-elkaar” nauwelijks plagen en ziektes.
Maar Lucia benadrukte wel dat mannen geen geduld hadden om de zaadjes soort voor soort op voldoende afstand van elkaar, door elkaar heen te zaaien. Dat konden alleen vrouwen!

 Oogst zondag 29 mei 2011: Radijsjes, aardbeien, frambozen en zwarte bessen.

Bloeiende komkommer mei 2011